Helperzwembad
Begin 1920 deed architect M.G. Eelkema, namens de N.V. Helperzwembad en Warmtecentrale Groningen, een aanvraag bij de gemeente om een ‘gebouw op te richten, bevattende een overdekt zwembassin met twee wonings’. De aandeelhouder waren D. van der Woude, M.G. Eelkema, J.E. van Hasselt, prof. dr. C.E. Benjamins, J.W. Borgesius en J.A. van der Ploeg.
De financiële haalbaarheid loste Eelkema op door de warmte die nodig was voor het verwarmde badwater ook te gebruiken voor de verwarming van door hem ontworpen 120 woningen in de directe omgeving. Voor het Helperbad ontwierp Eelkema een symmetrisch bakstenen gebouw met een zeer bijzondere en toepasselijk golvende dakrand. Ook de gebeeldhouwde vissen aan weerszijden van de entreetrap refereren aan de functie van het gebouw. Het middendeel is aan de zijkanten omsloten door twee hogere zijvleugels met in elke zijvleugel een woning nu in gebruik als kantoor. Achter het middengedeelte is de zwemhal gesitueerd. De ‘speklagen’ (banden) die over het hele gebouw lopen, benadrukken de horizontale en functionele geleding van het gebouw.
Vóór de aanleg werd met behulp van een wichelroedeloper bepaald waar het welwater van de Hondsrug zich het dichtst bij het maaiveld bevond en op die plek is dan ook het bad gebouwd. Het opgepompte welwater werd uiteraard gebruikt voor het vullen van het bad. Op 5 september 1925 is het bad officieel geopend.
In de jaren ‘20 van de vorige eeuw bestond er een groeiende behoefte aan ontspanning en meer hygiëne, in de hoop zo de gezondheid te verbeteren. Het werd dan ook een multifunctioneel badgebouw dat naast een zwembad, ook een badhuisfunctie had. Bovendien was het Helperbad de warmtecentrale voor 120 woningen aan het Ranitzplein, een deel van de van Panhuysstraat en de Moddermanlaan. Een revolutionaire oplossing voor die tijd; op deze manier werd het warme water voor de radiatoren van de woningen van het zwembad betrokken.
De kosten voor de verwarming werden berekend naar het aantal liters warm water dat men afnam. Een voordeel was dat de bewoners die aangesloten waren op de warmtecentrale nooit sneeuw hoefden te ruimen de buizen onder de stoepen zorgden ervoor dat die sneeuwvrij bleven.
De levering van warmte aan omringende woningen door het Helperbad werd in 1948 overgedragen aan de door belanghebbenden opgerichte Warmte Centrale Vereniging. Het buizenstelsel was in niet al te beste staat. Vervanging was te kostbaar en na 7 jaar legde de Vereniging het loodje. Voor vele huizenbezitters was het een grote strop er moest een nieuw rookkanaal voor een eigen warmtevoorziening worden aangelegd omdat bij de bouw van hun huis een dergelijk rookkanaal niet nodig was.,
Het Helperbad blijft al die tijd in gebruik als zwembad. In 1956 werden de aandelen van De N.V. Helperzwembad overgenomen door de gemeente Groningen. De medewerkers gingen in 1959 over in gemeentedienst. Per 1 mei 1963 werd de NV geliquideerd en werden de beide zwembaden, Helperzwembad en Noorderbad, een gewoon onderdeel van de Gemeentelijke stichting tot beheer van bad- en zweminrichtingen. Door diverse moderniseringen en ver- en aanbouwwerkzaamheden was het gebouw niet meer in de oorspronkelijke staat. Zo was de open houten kapconstructie boven de oude zwemzaal door een systeemplafond aan het zicht van de zwemmers onttrokken en ook de stalen roedenramen die op een gegeven moment waren verdwenen zijn weer terug.
In het begin van de 21ste eeuw werd dit bad in verband met de slechte staat van de funderingen zelfs met sluiting bedreigd. Na onderzoek bleek het echter mee te vallen en vooral een kwestie van achterstallig onderhoud te zijn. Bij de laatste renovatie en restauratie zijn de oorspronkelijke details en ornamentiek weer teruggebracht en hersteld. De originele overkapping is weer in alle glorie hersteld en na kleurenonderzoek ter plaatse in een rode kleur geschilderd. De toiletten en kleedkamers zijn verplaatst en gemoderniseerd, en de buitentrap en tegels hersteld. Na de sluiting van het Noorderbad is het Helperbad het als enige nog in gebruik zijnde overdekte Groningse zwembad van vóór de Tweede Wereldoorlog. Het bad wordt nog steeds volop gebruikt door recreanten, maar ook door (zwem)klassen, zwemverenigingen, duikers en kanopoloërs.
Leuk om te vermelden is dat de Amerikaanse zwemploeg die meededen aan de Olympische spelen van Berlijn in 1936 op doorreis naar Amerika, vanuit Amsterdam reisden ze per boot terug naar Amerika, nog wedstrijden hebben gezwommen in het Helperbad. Een paar bekende zwemsters zijn; Klenie Bimolt toen neerlands beste schoolslag zwemsters trok hier haar trainingsbaantjes. Olympisch kampioene Ranomi Kromowidjojo heeft in dit bad leren zwemmen en later getraind.