Rustlust
In 1913 werd in Den Haag de eerste openluchtschool van Nederland gevestigd, dit naar voorbeeld van eenzelfde type school in de Berlijnse wijk Charlottenburg. De gedachte hierachter was dat kinderen met longproblemen, tbc of met een zwakke gezondheid in de buitenlucht beter konden aansterken en onderwijs volgen.
Het duurde niet lang of ook in de stad Groningen namen inwoners het initiatief om een openluchtschool te bepleiten. In 1918 werd daarvoor de Vereniging Openluchtschool Groningen opgericht. De vereniging ging op zoek naar een geschikte plek en liet in dat zelfde jaar haar oog vallen op de recentelijk door de gemeente Groningen aangekochte ‘Behuizing met schuur genaamd Rustlust’.
Helpman
Boerderij Rustlust was gelegen op de hoek van wat nu de hoek Sweelincklaan/Troelstralaan is.
In eerste instantie zouden er twee zogenaamde lighallen komen, huisjes die aan één kant open zijn en op een cirkelvormige rail staan. De lighallen konden dan zo gedraaid worden dat de kinderen uit de wind lagen.
De gemeente had positief op het plan van de Vereniging gereageerd maar kon moeilijk de daad bij het woord voegen. Bovendien gooide het overlijden van Jan Evert Scholten, bestuurslid van de Vereniging, in september 1918 ook nog eens roet in het eten. Na eindeloos heen en weer overleggen zegde de toen verantwoordelijke wethouder in 1921 toe dat achter boerderij Rustlust niet alleen twee lighallen zouden worden gebouwd, maar ook een onderkomen voor de verpleegsters. Dit verpleegstersgebouw kon dan bij ‘gure dagen’ ook als klaslokaal dienen.
Verwarming was er niet en van een echte openluchtschool was nog geen sprake. Het duurde uiteindelijk tot 1922 dat het complex klaar was.
Noot van de auteur: ik concludeer uit verslagen van gemeenteraadsvergaderingen dat de gemeente een dubbele agenda had: de vereniging aan het lijntje houden en intussen kijken of er bij één van de nieuw te bouwen scholen in de stad niet een geschiktere plek was voor een openluchtschool.
Een arts was op het complex niet aanwezig en als een kind ziek werd, moest een verpleegster op de fiets een dokter halen. Pas in 1929 werd het plan opgevat om aan de boerderij Rustlust een klaslokaal te bouwen. Het lokaal zou 10 x 6 meter groot worden en plaats bieden aan 25 leerlingen tot 14 jaar. Aan drie zijden zou het gebouw voorzien worden van glazen deuren, zodat de kinderen altijd uit de wind les konden krijgen. De bouwkosten werden betaald uit een bijdrage van de Vereniging, de Tuberculosecommissie en de gemeente. Op 2 september 1930 is het dan zover: de officiële opening van de openluchtschool in Groningen is een feit.
Foto (omstreeks 1935) links: de huidige Troelstralaan met boerderij Rustlust, daarachter de twee lighallen en middenachter de rij woonhuizen de tennisbanen van Voorenkamp.
Op de rechter foto is de boerderij met aangebouwd leslokaal en daarachter de lighallen duidelijk te zien.
Appelbergen
Helaas voldeed de openluchtschool in Groningen bij lange na niet aan de eisen. Dit bleek toen in 1938 Mevrouw Kaan Hoffmeyer, als hoofd van de Groninger openluchtschool werd aangezocht: zij bedankte voor de eer. Zij vond, met haar ervaring als onderwijskracht bij de openluchtschool in Zwolle, in de eerste plaats het terrein veel te klein, het was kaal (bomen waren er nauwelijks), en er ontbrak een speelweide (waar de kinderen wél konden spelen, werd bij regen een modderpoel).
Verder moesten er ‘leskuilen’ komen om bij mooi weer in de buitenlucht les te kunnen geven. Een douche, laat staan een badgelegenheid ontbrak.
En dan was er nog de kwestie van de de leiding van de school. Er was een hoofd van de school en een verpleegster van het Groene Kruis die samen over het welzijn van de kinderen moesten waken.
Mevrouw Kaan Hoffmeyer vond twee kapiteins op een schip niet werkbaar.
De gemeente Groningen had wel oog voor deze kritiek, maar door ‘tussenkomst’ van de Tweede Wereldoorlog en de naoorlogse wederopbouw heeft het nog tot 1949 geduurd voordat er plannen gemaakt werden voor nieuwbouw van de openluchtschool. In Appelbergen, gemeente Haren, kocht de gemeente ten slotte een groot perceel bos voor de prijs van 7500 gulden. In 1952 was de financiering rond en werden de plannen door het Ministerie van Volksgezondheid, de bouw kon beginnen.
In 1953 moest de openluchtschool in Helpman op last van de Inspecteur van Volksgezondheid worden gesloten en in 1954 opende de openluchtschool onder de naam Groninger Buitenschool Appelbergen haar deuren voor 120 kinderen.
Hoofdgebouw Groninger Buitenschool Appelbergen
De kinderen krijgen les in de buitenlucht
Haren
Maar de tijd staat niet stil en in 2013 verhuisde de school naar het Dilgtplein in Haren: het gebouw was te groot geworden voor het krimpende aantal leerlingen en voldeed niet meer aan de eisen.
Nu is de Groninger Buitenschool Appelbergen een coöperatie die de scepter zwaait over de meergeneratie-woonvorm Binhoes, (leer)werktrajecten, dagbesteding, een vegetarisch restaurant, een biologische lunchroom, een galerie met beeldentuin en zaalruimte voor bijeenkomsten en seminars.
Leuk om nog te vermelden is, dat de Rustluststraat van 1935 tot 1939 de officiële naam was voor
het zuidelijke deel van de Mozartstraat.
Jan Rasterhoff
1 juni 2019