Villa Hilghestede, een bedevaartplaats
De plek
Rond 1482 werd bij een inbraak in het klooster van Aduard een aantal heilige voorwerpen gestolen. De buit bestond uit drie gewijde hosties, twee kelken en een hostievaas. De dief begroef de hosties in linnen doeken op de plek waar nu Villa Hilghestede staat (Hillegen Stede = Heilige Plaats). De rest van de buit werd in een sloot gegooid. De dief werd gearresteerd, bekende en de buit werd teruggevonden. Volgens de overlevering hebben zich, nadat de hosties opnieuw ingewijd waren, wonderen op die plek voltrokken: Hilligen Stede was een bedevaartplaats geworden.
Deel van de bedevaarttraditie werd het offeren voor het nabijgelegen Leprozen- of Jurgensgasthuis, waar de stad Groningen zijn lepralijders buiten de muren van de stad onderbracht.
Ook na de Reductie van 22 juli 1594, toen de Spanjaarden voor het leger van prins Maurits van Nassau capituleerden en de stad en Ommelanden zich aansloten bij de Republiek der Verenigde Nederlanden, bleef Hillegen Stede als bedevaartsoord bestaan. De plek was tot in de 19e eeuw ook het eindpunt van een jaarlijkse processie van weeskinderen die vanuit de stad onder het zingen van psalmen naar Helpman trokken.
Tot zover de plek.
Het gebouw
Villa Hilghestede, het gebouw zoals het er nu staat, stond oorspronkelijk aan het Winschoterdiep in Zuidbroek. Het was eigendom van de toenmalige burgemeester S. Talma Stheeman. Toen hij, na een conflict met andere bestuurders, naar Groningen vertrok, liet hij zijn huis steen voor steen afbreken en in 1895 weer opbouwen aan de Verlengde Hereweg.
De bewoners
In 1933 werd de villa de nieuwe locatie van het Groene Weeshuis.
Het Groene Weeshuis werd in 1621 gevestigd in het voormalige Jacobijnerklooster aan de Oude Ebbingerstraat. Er bestonden ook het Blauwe Weeshuis en het Rode Weeshuis. De kleuren verwijzen naar de kleding van de weeskinderen. Vanaf 1826 werden de drie weeshuizen samengevoegd onder de naam Groene Weeshuis. Het Jacobijnerklooster in de binnenstad werd te klein en verwisseld voor twee villa’s in Helpman, Hilghestede en het schuin ertegenover gelegen Pax Sperata. Het klooster aan de Oude Ebbingestraat werd in maart 1934 afgebroken. Na de Tweede Wereldoorlog deed alleen Hilghestede nog steeds dienst als weeshuis. In 1960 werden de weeskinderen ondergebracht in pleeggezinnen. In 1971 werd het weeshuiswerk definitief beëindigd door de oprichting van de stichting Het Groene Weeshuis, die zich bezig ging houden met jeugdwerk in brede zin.
Na vertrek van de stichting uit het pand is het nog bezet geweest door krakers en in 1979 op last van de rechter ontruimd. Nadat het was opgeknapt zijn er in mei 1980 in Turkije vervolgde en gevluchte Syrisch Orthodoxe Turken, Armeniërs en Koerden ondergebracht. In 1983 is het pand in gebruik genomen als kantoorpand
De architectuur
De villa is gebouwd in een eclectische bouwstijl, waarbij verschillende historische stijlen met elkaar werden gecombineerd. Kenmerkend voor de bouwstijl, die gedurende de tweede helft van de 19e eeuw populair was, is een klassieke (neoclassicistische) maatvoering, aangevuld met rijke decoraties uit de tijd van de barok.
In de loop der jaren is er aan het oorspronkelijke ontwerp het een en ander aangepast. Zo is in 1925 aan de noordelijke zijgevel een aanbouw geplaatst met een buitentrap en een trapopgang naar de verdieping. Later zijn de vensters van het souterrain vernieuwd. De dakkapellen zijn ook niet oorspronkelijk; ze zijn in 1933 geplaatst om meer slaapruimte voor de weeskinderen te creëren. Ondanks deze wijzigingen heeft het gebouw zijn monumentale karakter behouden. In 1997 werd het aangewezen als rijksmonument.
.